KONCEPCIJA MISIONARSKE DELATNOSTI RUSKE PRAVOSLAVNE CRKVE

Ruska Pravoslavna Crkva
Misionarsko odeljenje Moskovske Patrijaršije
Koncepcija misionarske delatnosti Ruske Pravoslavne Crkve

+ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +

 

---

 

Uvod

Misija (svedočanstvo) – propoved sa ciljem buđenja vere – u samoj je prirodi Jedne, Svete, Saborne i Apostolske Crkve[1] i ostvaruje se u objavljivanju Blage vesti celom svetu: „Idite po svemu svijetu i propovijedajte jevanđelje svakom stvorenju“ (Mk. 16:15).

Pravoslavna Crkva se naziva Apostolskom ne samo zato što su članovi Crkve „nazidani na temelju apostola“ (Ef. 2:20), već posebno zato što se kroz Nju propoved Hristovih apostola nastavlja do današnjeg dana. Ona neprestano raste kao jednosuštna Crkvi koja se rodila na Dan Pedesetnice, kada se krstilo „oko tri hiljade duša“ (Dela ap. 2:41).

Misija, kao apostolstvo, oduvek je predstavljala najglavniju obavezu crkvenih ljudi kao ispunjenje zapovesti Gospoda Svojim učenicima: „Idite, dakle, i naučite sve narode krsteći ih u ime Oca i Sina i Svetog Duha, učeći ih da drže sve što sam vam zapovjedio“ (Mt. 28:19-20).

Misija Crkve usmerena je na osvećenje ne samo čoveka, već i celog stvorenog sveta, svih oblasti života: „Da će se i sama tvar osloboditi od robovanja propadljivosti na slobodu slave djece Božije. Jer znamo da sva tvar zajedno uzdiše i tuguje do sada. A ne samo ona, nego i mi koji prve darove Duha imamo, i mi sami u sebi uzdišemo čekajući usinovljenje, izbavljenje tijela našega“ (Rim. 8:21-23).

Bogoslovsko shvatanje pravoslavne misije zasniva se na njenoj trinitarnoj dimenziji: izvor misije je u – Presvetoj Trojici, Koja izražava Sebe kroz poslanje Isusa Hrista od Oca i slanju Duha Svetoga apostolima (Jn. 20:21-22). Poslanje Isusa Hrista uključeno je u plan domostroja našeg spasenja: „Jer Bog tako zavolje svijet da je Sina svojega Jednorodnoga dao, da svaki koji vjeruje u njega ne pogine, nego da ima život vječni“ (Jn.3:16).

Pravoslavna misija ima pred sobom zadatak ne samo učenja naroda koje prosvećuje istinama vere, vaspitavanja za hrišćanski način života – ona je pre svega usmerena na predaju iskustva opštenja sa Bogom posredstom ličnog čovekovog učešća u tajinskom životu liturgijske zajednice. Blaga vest Crkve je svedočanstvo o Hristu kao o Vaskrslom Gospodu i uvođenje u svet Njegovog Carstva – novog neba i nove zemlje (Otkr. 21:1) koji se otkrivaju u služenju Evharistije.

Pravoslavno shvatanje misije polazi iz činjenice da je vaseljenska misija eshatološki događaj, kada će Jevanđelje biti propovedano „do svršetka vijeka“ (Mt. 28:20). Upravo ova eshatološka perspektiva određuje pravilan odnos između misije i nacionalne kulture, jer kao cilj misije uvek ostaje preobražaj celog kosmosa – ljudskog roda i prirode, po rečima apostola Pavla, „da bude Bog sve u svemu“ (1 Kor. 15:28). Zato se misija sastoji u tome da se približi svetu, osveti ga i obnovi, unese novi sadržaj u svakodnevni način života, lokalnu kulturu i sredstva njenog izražaja koja ne protivreče hrišćanskoj veri prihvati, preobražavajući ih u sredstva spasenja.

Savremeno misionarsko služenje Crkve se zasniva na dvehiljadegodišnjem iskustvu pravoslavnog svedočanstva i svetootačkom predanju.

Konkretni ciljevi i zadaci misionarskog služenja određuju se opštecrkvenim i eparhijalnim koncepcijskim i programskim dokumentima.

1995. godine na zasedanju Svetog Sinoda Ruske Pravoslavne Crkve bila je prihvaćena „Koncepcija obnavljanja misionarske delatnosti Ruske Pravoslavne Crkve“ koja priziva sva verna čeda naše Crkve da stanu na put pravoslavnog svedočanstva. Ona je u velikoj meri ispunila svoje naznačenje.

U sadašnje vreme, u vezi sa socijalno-ekonomskim, političkim, duhovno-kulturnim promenama koje su se dogodile na teritoriji pastirske odgovornosti Ruske Pravoslavne Crkve, pojavila se neophodnost pripreme Koncepcije razvoja misionarske delatnosti koja je usmerena na najbliži istorijski period.

Ova Koncepcija uzima u obzir misionarsko iskustvo stečeno u godinama koje su protekle od vremena usvajanja „Koncepcije obnavljanja misionarske delatnosti Ruske Pravoslavne Crkve“ od strane svetog Sinoda i odražava savremeno stanje pravoslavne misije i perspektive njenog razvoja.

Koncepcija se zasniva na dokumentima i materijalima Pomesnog Sabora 1917-18. godine, Arhijerejskih Sabora Ruske Pravoslavne Crkve 1994., 1997., 2000. i 2004. godine, oslanja se na preporuke iz izlaganja (blaženopočivšeg) Svjatejšeg Patrijarha moskovskog i sve Rusije, Alekseja II, kao i „Osnova socijalne koncepcije Ruske Pravoslavne Crkve“ (2000. godine) po pitanjima savremenog misionarskog služenja, na zaključcima „Koncepcije obnavljanja misionarske delatnosti RPC“ (1995. godina), kao i odluka i zaključnih dokumenata Svecrkvenih misionarskih skupova koji su se održali 1917. godine i u periodu 1996-2002. godine.

Koncepcija formuliše zajedničke principe, ciljeve i zadatke misionarskog služenja Ruske Pravoslavne Crkve koji mogu stvaralački da se razvijaju u njenim eparhijama, polazeći iz lokalnih uslova i konkretnih mogućnosti.

1. Osobenosti savremenog misionarskog polja Ruske Pravoslavne Crkve

Kanonski temelj misije pretpostavlja postojanje „teritorije pastirske odgovornosti“ u okvirima koje se vrši misija Pomesne Crkve. Opšteprihvaćeno je da se takva teritorija označi pojmom „misionarsko polje“. U jevanđelskom shvatanju misionarsko polje Crkve predstavlja celu tvorevinu i najbolje je predstavljeno u priči o Dobrom Sejaču: „A njiva je svijet; a dobro sjeme sinovi su Carstva, a kukolj sinovi su zla. A neprijatelj koji ga je posijao jeste đavo; a žetva je svršetak vijeka, a žeteoci su anđeli“ (Mt. 13:38-39). Misionarsko polje je duhovno prostranstvo gde se bore svetlost i tama („i svjetlost svijetli u tami, i tama je ne obuze“ (Jn. 1:5)), a polje bitke – ljudska srca.

Pitanje o stanju savremenog misionarskog polja je ključno za definisanje smerova, metoda i sredstava razvoja pravoslavne misije. Za poslednjih 800 godina Ruska Pravoslavna Crkva se još nikada nije nalazila pred neophodnošću da se vrši apostolska propoved u takvim dimenzijama kada je misionarsko polje u sebe uključilo milione ljude koji su izašli ispod jarma bezbožne ideologije, koji žive na ogromnim teoritorijama sa svojom kulturno-istorijskim specifičnostima. Nastala je paradoksalna situacija neophodnosti „ponovne hristijanizacije“ naroda koji žive na teritoriji pastirske odgovornosti Ruske Pravoslavne Crkve. Dimenzije ove „ponovne hristijanizacije“ su do sada neviđene. Iz svesti o ovoj pojavi proističu mnoge osobenosti i zadaci ostvarenja misionarske delatnosti. Među najvažnijim od njih neophodno je izdvojiti:

1. Većina ljudi kojima je propoved obraćena, ima kulturu koja se koreni u Pravoslavlju i pritom ima ravnodušni odnos prema Crkvi. Savremena svetovna kultura se sve više orijentiše na „neopaganstvo“ i istovremeno se umanjuje stepen usvajanja vrednosti stvaralačkih nacionalnih kultura koje su genetski povezane sa Pravoslavljem.

2. Misija Ruske Pravoslavne Crkve na sadašnjoj istorijskoj etapi ostvaruje se u uslovima velike ekspanzije netradicionalnih veroučiteljnih sistema i pogleda na svet i njihovog delovanja na vrednosne prioritete ljudi. Danas misionarska delatnost Ruske Pravoslavne Crkve u sebe uključuje unutrašnju misiju, to jest, rad na vraćanju u crkvenu ogradu ljude koji su se kao posledica progona Crkve u dvadesetom veku našli otkinuti od otačke vere i posebno onih čeda Crkve koja su potpala pod uticaj destruktivnih kultova i totalitarnih sekti. Suprotstavljanje takvim kultovima je jedan od smerova misionarske delatnosti.

3. Misionarska delatnost kao prioritet za Rusku Pravoslavnu Crkvu na sadašnjoj etapi zahteva dublje bogoslovsko osmišljavanje različitih tradicija i sredstava pastirske brige i rukovođenja. Tokom vekova se u crkvenoj sredini formirala monaška tradicija pastirskog rukovođenja koja pretpostavlja pomoć ljudima koji su tek prišli Crkvi i duhovno savetovanje ljudi koji su već došli u Crkvu: ucrkvenjenim ili onima koji se ucrkvenjuju. U njoj postoji svoja mera strogosti, sredstva duhovnog upravljanja i nastavništva.

Pastirsko-misionarska tradicija je zasnovana na obrascima misionarske propovedi i delatnosti istaknutih misionara Ruske Pravoslavne Crkve, pretpostavlja posebna sredstva i metode privođenja ljudi Hristu, kada se misija ostvaruje među nekrštenima ili krštenim ljudima koji nisu naučeni svojoj veri.

4. Malo efikasno je korišćenje literature obrazovnih programa (na primer, po „Zakonu Božijem“) i većine drugog materijala koji je stvoren u epohi pre Revolucije 1917. godine, jer je po svom karakteru ova literatura bila usmerena na već ucrkvenjene ljude i decu koji su od svog detinjstva išli u hram. Slična literatura pred sebe nije postavljala cilj privođenja ljudi u Crkvu, jer je sam sklop kulturnog, socijalno-društvenog života Rusije pre Revolucije pomagao tome.

5. Uloga misije Ruske Pravoslavne Crkve danas se ostvaruje u aktivizaciji procesa sjedinjenja i duhovno-moralnog ozdravljenja društva posredstvom svedočenja o Istini. Pri tom je neophodno da se uzmu u obzir izazovi Crkve koji su se pojavili u savremenom društvu, od kojih kao najvažnije treba istaći:

1) izazov gubitka kulturnog identiteta (misionarski zadatak– pronalaženje uslova za hristijanizaciju nacionalnih kultura na temelju njihovih pozitivnih komponenti)

2) izazov socijalno-ekonomskih reformi (misionarski zadatak– zaštita socijalno nezaštićenih slojeva društva).

3) izazov razvoja nauke povezan sa pojavom novih oblasti istraživanja koje se tiču morala i suštinskih osnova života (misionarski zadatak– suprotstavljanje zameni nauke ideologijom ili okultizmom i pokušajima „obogotvoravanja“ nauke, naročito u sferi društvenih istraživanja).

4) izazov informacionog društva (misionarski zadatak– suprotstavljanje informacionoj agresiji protiv Pravoslavlja, ličnosti, porodice i društva koje vrše destruktivni kultovi i organizacije; osvajanje novih informacionih prostranstava sa ciljem razvoja misije).

5) izazov plurazlima religije i pogleda na svet (misionarski zadatak– suprotstavljanje pokušajima zamene apsolutne i jedinstvene Istine Hristove „jednom i univerzalnom“ religijom).

Sprovedena misiološka istraživanja ovih izazova otkrivaju osnovne karakteristike misionarskog polja Ruske Pravoslavne Crkve što dozvoljava pronalaženje adekvatnih efikasnih normi i metodi misionarskog služenja.

2. Metodologija pravoslavne misije

2.1. Cilj i zadaci savremene misije

Završni i globalni cilj pravoslavne misije u širokom shvatanju predstavlja ostvarenje prvobitne Božije zamisli – teozis (oboženje) celokupne tvorevine.

U užem shvatanju, misija predstavlja delatnost na rasprostranjivanju pravoslavne vere, ucrkvenjivanju ljudi za novi život u Hristu i predavanju iskustva života sa Bogom. U tom smislu, najbliži cilj misije je stvaranje liturgijskih zajednica „sve do kraja zemlje“ (Dela ap. 1:8).

Dostizanje postavljenih ciljeva u pravoslavnoj misiji zahteva rešavanje sledećih zadataka:

– donošenje reči Božije do ljudi koji još nisu čuli pravoslavno svedočanstvo (Mt. 28:19), buđenje u srcima prosvećivanih ljudi vere u Jevanđelje i želje spasenja u Hristu: „Ispunilo se vrijeme i približilo se Carstvo Božije; pokajte se i vjerujte u jevanđelje“ (Mk.1:15).

– prosvećenje i buđenje svih krštenih ljudi koji se nalaze van blagodatnog tajinskog života Crkve za duhovno delanje, odgovorno molitveno stajanje pred Bogom i aktivnu hrišćansku poziciju.

– korišćenje principa crkvene recepcije kulture[2] naroda koji se prosvećuje posredstvom žive propovedi, kroz ovaploćenje pravoslavnih ideala u narodnoj kulturi i običajima.

– osvećenje onih nacionalnih crta koje dozvoljavaju narodima da, uz očuvanje sopstvene kulture, samouvažavanja i samoidentifikacije, unesu svoj jedinstveni doprinos u molitvenom proslavljanju Boga, prebivajući pritom u harmoničnom jedinstvu sa celokupnom punoćom Crkve.

– propoved Jevanđelja i vršenje misionarskog bogosluženja na nacionalnim i stvorenim (na primer, za gluvoneme) jezicima.

– objašnjenje značaja Tajni.

– priprema klira i misionara iz lokalnog stanovništva.

– formiranje uslova za aktivno učešće novoobraćenih (neofita) u životu parohije radi njihovog ucrkvenjenja.

U uslovima kada se misionarska delatnost ostvaruje među narodom sa davnim, makar i oslabljenim pravoslavnim tradicijama, neophodno je koristiti sve delove kulture koji imaju pravoslavni sadržaj.

Pravoslavna misija je sredstvo za buđenje vere u dušama hrišćana koji samo formalno ili neosmišljeno doživljavaju sopstveni duhovni život i svoje mesto u liturgijskoj zajednici. U tom procesu posebnu ulogu igra Tajna Evharistije, u kojem se ljudi, dobijajući duhovnu hranu, tajanstveno uključuju u život u Hristu.

Ostvarenje u životu izloženih misionarskih ciljeva i zadataka moguće je samo kada svaki član Crkve Hristove postane svestan svoje lične misionarske odgovornosti.

Misionarska odgovornost episkopa pretpostavlja:

1. Organizaciju i podršku misionarske delatnosti, na teritoriji poverene eparhije na osnovu opštecrkvenih dokumenata, određenih uputstava, ciljeva i zadataka misije.

2. Brigu o misionarskim kadrovima, povišavanje misionarske kvalifikacije svešteno- i crkvenoslužitelja.

3. Stvaranje koordinacionog centra za razvoj misionarskih preporuka i priručnika za misionarsku delatnost na bazi eparhijalne uprave radi uopštavanja eparhijalnog misionarskog iskustva sa uzimanjem u obzir lokalnih kulturnih i etno-konfesionalnih osobenosti.

4. Obezbeđivanje finansijske podrške eparhijalnim misionarima u sprovođenju misionarske delatnosti (na primer, putem formiranja specijalizovanog eparhijalnog misionarskog fonda ili drugih eparhijalnih finansijskih institucija sa misionarskim ciljevima i zadacima).

Misionarska odgovornost sveštenika na koje su eparhijalni arhijereji postavili odgovarajuće obaveze u okvirima parohija, pretpostavlja:

1. Organizaciju misionarske delatnosti sa uzimanjem u obzir socijalnog statusa mirjana koji se nalaze na teritoriji pastirske odgovornosti konkretne parohije[3].

2. Privlačenje aktivnih parohijana na misionarsko služenje.

3. Orijentisanje nedeljnih škola na misionarsku delatnost.

4. Vaspitavanje misionarskog duha u parohijskom aktivu putem ličnog primera.

5. Uvođenje prakse misionarskih zadataka na parohiji i obezbeđivanje njihovog odgovornog ispunjavanja.

Misionarska odgovornost hrišćanina u svetu pretpostavlja:

1. Znanje osnova pravoslavnog veroučenja i aktivno učešće u životu parohije.

2. Svedočenje o istini Pravoslavlja celim svojim životom, po reči svetog apostola Petra: „Gospoda Boga osvećujte u srcima svojim, svagda spremni sa krotošću i strahom na odgovor svakome koji traži od vas razlog vaše nade“ (1 Petr. 3:15).

3. Unošenje, uz postojanje duhovnog rukovođenja od strane duhovnika, ličnog doprinosa u delo misioanrskog svedočenja u skladu sa obrazovanjem, sposobnostima i profesionalnim navikama.

2.2. Forme i metode savremene misionarske delatnosti

U naše vreme se može izdvojiti pet osnovnih formi misionarske delatnosti:

1. Vaspitna misija (ucrkvenjenje).

Vaspitna misija predstavlja misionarski rad sa ljudima koji traže Boga, sa ljudima koji se pripremaju za Sveto Krštenje, kao i sa onima koji su već kršteni ali nisu dobili potrebno znanje osnova hrišćanske vere. Cilj ove misije je uključivanje predoglašenih, oglašenih i krštenih ljudi u punoću crkvenog života, pomoć u formiranju pravoslavnog sadržaja i stila njihovog života.

Uvođenje čoveka u crkveni život počinje sa svedočenjem i „predoglašenjem“ (sveti Kiril Jerusalimski) i oglašenjem.

Zato tradicionalno ucrkvenjenje odraslih nekrštenih ljudi prolazi niz etapa: svedočanstvo (predoglašenje) – oglašenje – Krštenje – učenje (tajnovodstvo).[4]

Ogroman značaj u delu vaspitne misije imaju i poznate forme pravoslavnog socijalnog služenja, jer se u delima milosrđa očigledno pokazuje sila hrišćanske ljubavi.

Vaspitna misija se gradi na principijelno važnim bogoslovskim osnovama koje treba duboko da shvati i primi čovek koji je na početku:

– priznanje Bogonadahnutosti Svetog Pisma (2 Tim. 3:16) i prihvatanje Sveštog Predanja u svoj njegovoj punoći, kao prioriteta u životu pravoslavnog hrišćanina.

– ulazak sa ubeđenjem u Crkvu kao u Telo Hristovo, Čiji deo je svaki član zajednice (1 Kor. 12:27), a jedina Glava – Sam Gospod Isus Hristos.

– svedočanstvo o Crkvi kao o radosti života novog čoveka u Hristu, obučenog u Hristau Tajni Krštenja (Gal. 3:27) koji je dobio u okrilju Crkve blagodatne darove za razvoj svoje ličnosti u svoj punoći.

– doživljavanje Evharistije kao centra života pravoslavnog hrišćanina i hristocentričnosti celokupne njegove delatnosti.

– osvešćivanje smisla učešća u bogosluženju kao saučestvovanja u Tajni Spassenja.

Vaspitna misija pretpostavlja pojačavanje misionarske usmerenosti parohijskog života putem:

– sprovođenja posebnih misinarskih bogosluženja na kojima se bogosluženje spaja sa elementima katehizacije koje pretpostavljaju upotrebu bogoslužbenih formi, odobrenih od Episkopata, dostupnih za razumevanje ljudi koji su tek ušli u Crkvu.

– jačanje strana sociokulturne sredine koje pomažu ucrkvenjenju naših savremenika.

– privlačenje svih klirika i mirjana sa inicijativom, katehizatora parohija na učešće u procesu ucrkvenjenja novih članova zajednice.

– stimulisanje stvaranja specijalizovanih misionarskih centara za duhovni razvoj dece i mladih pri velikim parohijama i eparhijskim upravama koji bi mogli neposredno da učestvuju u misionarsko-prosvetnom radu i organizovati proces katehizacije.

2. Apologetska misija.

Apologetska misija predstavlja svedočanstvo istine Pravoslavlja u poređenju sa jeretičkim, sektaškim, agnostičkim i drugim nepravoslavnim učenjima. Apologetska misija je takođe usmerena na suprotstavljanje prozelitskoj delatnosti nepravoslavnih misionarskih organizacija i pojedinačnih „evangelizatora“.[5]

Za efikasan rad apologetske misije preporučuje se stvaranje strukture na eparhijalnom nivou koji bi izučavala karakter i metode prozelitizma religioznih organizacija koje deluju na teritoriji konkretne eparhije, pokazivala stepen njihove duhovne i, ako je moguće, društvene opasnosti, a takođe svojevremeno, otvoreno, stručno i objektivno informisala društvo o tome.

Za efikasno suprotstavljanje prozelitizmu neophodno je:

– aktualizovati apologetsku i rehabilitacionu delatnost misionarskih ustanova.

– aktivirati prosvetnu delatnost svake parohije radi sprečavanja pojavljivanja sekti i raskola.

3. Informaciona misija.

Informaciona misija predstavlja pravoslavno svedočanstvo najširim slojevima stanovništva preko svih dostupnih sredstava javnog informisanja, kao i preko stvaranja parohijskih biblioteka i izdavanja specijalne misionarske literature.

Za efikasan rad u sredstvima javnog informisanjaneophodno je:

– aktivno osvajati informaciono prostranstvo koristeći svu raznolikost najnovijih informacionih tehnologija (radio, televiziju, internet i štampu).

– dati misiji u informacionom prostranstvu upozoravajući karakter što pretpostavlja brzo reagovanje na događaje koji se odvijaju u društvu, kao i svojevremenu hrišćansku ocenu radi formiranja opšteg mnenja.

– svojevremeno objavljivati činjenice istiskivanja pravoslavnih programa iz svetovnih sredstava javnog informisanja i druge antipravoslavne informacione delatnosti.

– stvoriti jedinstvenu bazu analitičkih i priručnih materijala koja bi bila dostupna svakom pravoslavnom misionaru.

U sferi izdavanja pravoslavne literature neophodno je:

– izdavanje dela Svetih Otaca sa komentarima sa ciljem prosvećivanja savremenih ljudi.

– zajedničko izdavanje misionarske literature sa ciljem prosvećivanja, obrazovanja i formiranja kompletne predstave o veri, pravoslavne duhovnosti i Crkvi.

– nastavak izdavanja serije knjiga po pitanjima vere, molitve, hrišćanskog načina života i crkvenog odnosa prema suštinskim problemima za hrišćane koji počinju svoj put vere.

4. Spoljašnja misija.

Spoljašnja misija predstavlja pravoslavno svedočanstvo među narodima koji nemaju istinske hrišćanske osnove u sopstvenoj nacionalnoj kulturi i tradiciji. Spoljašnja misija se ostvaruje u različitim etno-kulturnim i etno-konfesionalnim uslovima. Ona uvek ima značajnu ulogu u životu Vaseljenske Pravoslavne Crkve – zahvaljujući ovoj vrsti misiji javljale su se nove Pomesne Crkve.

U spoljašnju misiju se može takođe računati i misionarska delatnost među emigrantima. Misionar treba da obrati pažnju na sledeće:

– emigranti koji imaju svoj religiozni pogled na svet mogu da utiču na pravoslavne koji još nisu do kraja utvrđeni u Hristovoj veri i od tih sablazani ih je neophodno zaštiti.

– važno je usmeriti misionarske napore na proučavanje kulturnih tradicija i pogleda na svet svake konkretne etničke grupe da bi se pravoslavno prosvećivanje ostvarilo na osnovu principa crkvene recepcije svih pozitivnih komponenti nacionalnih kultura. Radi ovoga je neophodno organizovati specijalne duhovno-prosvetne centre koji bi u svojim misionarskim programima uzimali u obzir etnokulturne i etnoreligiozne osobenosti emigranata.

– emigranti pri dolasku na nove teritorije sa sobom donose i svoju kulturu. To može dovesti i do socijalnih sukoba, sukoba i u duhovnoj sferi što prouzrokuje neophodnost sprovođenja posebnog misionarskog rada. Karakter ovog rada može se opisati kao „Misija dijaloga“.

U uslovima postojećih etnokonfesionalnih konflikata „misija dijaloga“ postaje najvažnija duhovna obaveza pravoslavnih hrišćana koji su dužni da izbegavaju svako učestvovanje u ekstremističkim delovanjima.

U ovom kontektu „misiju dijaloga“ treba razmatrati kao neophodni način delovanja hrišćana sa ciljem traganja za nenasilnim putevima rešavanja sukoba u duhu ljubavi prema bližnjem. Zato se „misija dijaloga“ zasniva na misionarskoj otvorenosti, srdačnosti, socijalnom odazivanju. Za nju je važno lično svedočanstvo o veri svakog hrišćanina u svakodnevnom životu.

5. Misija pomirenja

U savremenom svetu u kome postoje globalizacioni procesi, socijalno raslojavanje, aktivne masovne migracije ljudi koje su praćene nasiljem, znacima terorističkog ekstremizma i etnokonfesionalne napetosti, svedočenje i objavljivanje mogućnosti pomirenja između ljudi različitih nacija, uzrasta i socijalnih grupa treba da bude jedan od ključnih sadržaja pravoslavne misije.

Misija pomirenja treba da pomogne ljudima da postanu svesni mogućnosti i neophodnosti stvaranja mira na različitim nivoima ličnog, porodičnog i društvenog života, u saglasnosti sa apostolskim pozivom: „Starajte se da imate mir sa svima i svetost, bez koje niko neće vidjeti Gospoda“ (Jevr. 12:14).

Pravoslavni hrišćani su po svojoj veri, običajima i tradiciji trpeljivi u životnim i društvenim sferama prema drugim kulturama i religioznim ubeđenjima. Zapovest Gospoda Isusa Hrista poziva da se ljubi bližnji. Bližnji za nas je svaki čovek, nezavisno od vere, nacionalnosti, pola i društvenog porekla. Takav odnos prema bližnjem, društvu i celom svetu predstavlja delo Božanske blagodati saglasno anđelskoj pesmi: „Slava na visini Bogu, i na zemlji mir, među ljudima dobra volja“ (Lk. 2:14).

Misija pomirenja razvija se kao „dijalog života“ kada hrišćani žive i opšte u svakodnevnoj i društvenoj sferi sa ljudima drugih veroispovedanja i ideologija. Tako ljudi poznaju jedan drugog, uvažavaju jedan drugog, uče se jedan od drugog, zato što, po rečima svetog Jovana Zlatoustog „nemamo ništa zajedničko samo sa đavolom, a sa svim ljudima imamo mnogo toga zajedničkog“.

Misija pomirenja u sebe uključuje „dijalog društvene delatnosti“ posredstvom koje se ljudi različitih veroispovedanja trude zajedno radi dostizanja građanskog mira, sprečavanja konflikata i ekstremističkih pretnji. Delujući zajedno radi pozitivnih tradicionalnih, duhovno-moralnih vrednosti i pravednijih zakona, štiteći svešteni dar života i suprotstavljajući se opasnostima globalizacije, može se dostići mir između sukobljenih naroda, nacionalnosti i kultura, socijalnih grupa i zemalja.

Jedan od važnih aspekata misije pomirenja jeste i „misija pomirenja u sećanju“ kada se pomirenje događa u socijalno-političkoj svesti ljudi, ukidaju se konflikti, podele i otuđenost izazvani građanskim ratovima i oštrom polarizacijom društva u pogledu na svet. U svetu koji se razara političkim, socijalnim i religioznim konfliktima misionari treba da budu svesni da je služenje pomirenja i mira dano nama: „Jer Bog bješe u Hristu koji pomiri svijet sa sobom, ne uračunavši im grijehe njihove, i metnuvši u nas riječ pomirenja“ (2 Kor. 5:19).

Svi vidovi misionarskog služenja zasnivaju se na principu Božije ljubavi. Zato, neizostavno ostajući verni Pravoslavlju, mi smo u obavezi da kao ljude uvažavamo predstavnike drugih religioznih ubeđenja. Istovremeno naše mirno sapostojanje sa ljudima drugih veroispovedanja ne treba da se razume kao mogućnost mešanja različitih religioznih tradicija.

2.3. Obrazac savremenog misionara i njegove osobine

Svi članovi Crkve kao Tela Hristovog, prizvani su da budu misionari u najširem smislu reči i da nose opštecrkveno apostolsko služenje. Zato je svaki pravoslavni hrišćanin u obavezi da postane svestan odgovornosti svedočenja koja je postavljena na njega.

Misionar u konkretnom smislu jeste propovednik koji ima specijalno misionarsko obrazovanje, koji javlja reč Božiju ljudima koji nisu slušali pravoslavno svedočenje.

Misionarski poziv izražen apostolom Pavlom: „Jer ako propovijedam jevanđelje, nema mi pohvale, jer mi i obaveza nalaže; i teško meni ako ne propovijedam jevanđelje“ (1 Kor. 9:16) – izražava unutrašnju potrebu misionara da podeli radost spasenja koju je stekao u Hristu.

U istorijskoj praksi razvoja misije Ruske Pravoslavne Crkve formirale su se određene organizacione forme misionarskog služenja sveštenstva i mirjana koje je u sadašnje vreme moguće priznati svrsishodnim:

– sinodalni misionar – svešteno- ili crkvenoslužitelj koji nosi misionarsko služenje po odluci Svetog Sinoda (u licu Misionarskog odeljenja) po pozivu Episkopa u eparhijama koje ne mogu imati (ili izdrćavati) sopstvene stručne misionarske kadrove. Misionarska delatnost sinodalnih misionara ostvaruje se na osnovu programa koje je razvilo Misionarsko odeljenje Moskovske Patrijaršije i u saglasnosti sa eparhijalnim arhijerejima. Finansijsku podršku sinodalnog misionara za vreme misionarskog služenja ostvaruje Pravoslavni misionarski fond Ruske Pravoslavne Crkve.

– eparhijalni misionar – svešteno- ili crkvenoslužitelj koji nosi misionarsko služenje u kanonskim granicama konkretne eparhije po blagoslovu upravljajućeg arhijereja. Finansijsku podršku eparhijalnog misionara za vreme misionarskog služenja ostvaruje eparhijalni misionarski fond ili druga eparhijska ustanova opunomoćena od eparhijalnog arhijereja.

Prosvetna delatnost među različitim slojevima stanovništva pretpostavlja neprestano obnavljanje formi misionarskog služenja i ističe velike zahteve prema misionarima.

Savremeni misionari u svojoj delatnosti, kao nikada ranije, moraju da traže nestandardna rešenja. Za njih je posebno važno da budu u stanju da donesu iskustvo apostolske i svetootačke tradicije na jeziku koji razumeju naši savremenici. U savremenom društvu gde je skoro zaboravljena zapovest o ljubavi prema bližnjem i caruje svuda raširena ravnodušnost, između ostalog i prema religioznim pitanjima, misionar treba da ume da pokrene radnodušnog čoveka, pobudi ga da se obrati Jevanđelju i ovaploti hrišćanske vrednosti u svakodnevnom životu.

Misionar kao provodnik pravoslavne tradicije, prizvan je da preda svo bogatstvo bogoslovskog nasleđa Pravoslavne Crkve kao i svoje lično iskustvo sledovanja za Hristom. Pritom on treba da sledi mnogovekovne tradicije pravoslavnog duhovništva: „Duhovno rukovodstvo – ne predstavlja manipulaciju ljudskom svešću, to je vlast ljubavi, a ne duhovno nasilje“ (Svjatejši patrijarh moskovski i sve Rusije Aleksej II).

Istorijsko iskustvo pravoslavne misije od apostolskih vreme nam pokazuje osobine koje su neophodne misionaru: molitvenost, smirenje, nesebičnost, nepokolebljivost, revnost za Boga, srdačnost. Propoved apostolskih prejemnika je u obavezi da odgovara „zdravom učenju“ (Tit. 2:1), koje ima autoritet „pravila vere“ (2 Tim. 3:10-14).

Pravoslavni misionari često ispunjavaju svoje služenje u uslovima izuzetne težine. Zato je jedna od najvažnijih osobina koja se od misionara traži – trepljenje sa smirenom predanošću Bogu i spremnošću da se savladavaju teškoće ovog sveta.

3. Praksa misionarskog služenja

3.1. Misionarski zadaci

Misionarski zadaci su deo društvenog služenja hrišćanina; oni uključuju mirjane u misionarsku delatnost parohije da bi svako od njih osetio svoje pripadanje misiji.

Glavni zadatak misionarskih zadataka predstavlja aktualizaciju živog misionarskog iskustva Crkve.

Misionarski zadaci mogu biti realizovani preko:

– učešća mirjana u bogosluženju (poslušanja za pevnicom i u oltaru, organizacijom velikih praznika, litija i drugih crkvenih svečanosti), kao i uspostavljanje stalnih hramovnih dužnosti mirjana zajedno sa sveštenoslužiteljima za opštenje sa necrkvenim ljudima.

– privlačenje mirjana za učešće u društvenom služenju.

– široku organizaciju misionarskih parohijskih kružoka

– učešće mirjana u crkvenim konferencijama, polemikama, internet forumima, u televizijskim i radio emisijama, dobrotvornim akcijama i drugim formama društvene aktivnosti.

U posebne misionarske zadatke se mogu ubrojiti: uključivanje mirjana u misionarske ekspedicije, rad u katehizaciji (u predoglašenju i oglašenju) i drugim vidovima delatnosti Crkve za podučavanje osnovama vere.

3.2. Priprema misionarskog kadra

Celokupno služenje Crkve ima apostolski misionarski karakter. Odatle potiče i neophodnost da se razradi misionarski pristup u sastavljanju naučnih programa i naučnog procesa osnovnog, srednjeg i visokog duhovnog obrazovanja.

Savremeni misionarenje zahteva nove metode i posebnu pripremu propovednika koji treba da se trude u uslovima metropola ali i naselja udaljenih od velikih gradova. Zato priprema misionara treba da odgovara zadacima koji se na njih polažu.

Pri pripremi misionara (posebno u specijalizovanim misionarskim naučno-duhovnim institucijama) veliki značaj ima poznavanje istorije misije, principa i metoda savremene misionarske delatnosti, socijalnog rada, etnografije, socijalne psihologije, konfliktologije, itd. Poseban značaj ima praktično iskustvo ostvarenja misije koje može biti stečeno posredstvom učešća studenata seminarije ili akademije u misionarskim ekspedicijama, misionarskim stanovima i parohijama. Radi ovoga neophodno je uključivanje u osnovni naučni plan duhovnih škola programa „Misionarske prakse“.[6]

Prigram duhovnog obrazovanja mora da uključi u punoj meri potrebe misionarske delatnosti Ruske Pravoslavne Crkve.

3.3. Misionarski stanovi[7]

Od apostolskih vremena postojale su zajednice koje su ispunjavale funkciju misionarskih stanova, baveći se pre svega misijom. Takva zajednica je, na primer, bila antiohijska zajednica uz čiju podršku je svoju prvu misionarsku ekspediciju započeo sveti apostol Pavle. Ova zajednica se može smatrati prvim misionarskim stanom.

Misionarski stan predstavlja regionalni centar pravoslavne misije, u čiju funkciju ulaze:

– koordinacija, metodološko obeubeđivanje i predavanje iskustva misije ostvarene na određenoj teritoriji.

– organizacija rada na stvaranju misionarskih prevoda na nacionalnim jezicima naroda koji žive u konkretnom regionu Svetog Pisma i bogoslužbenih tekstova.

– veza sa misionarskim parohijama.

– obezbeđivanje delatnosti misionarskih parohija specijalizovanom literaturom i drugim metodološkim materijalima.

– obezbeđivanje, kada je moguće, humanitarne pomoću sa ciljem ostvarivanja humanitarne misije.

Misionarski stanovi se nalaze u kanonskoj potčinjenosti eparhijalnom arhijereju i koriste usluge kako eparhijalnih, tako i (po pozivu eparhijalnog Arhijereja) sinodalnih misionara.

Nakupljeno iskustvo rada misionarskih stanova u sadašnje vreme svedoči o njihovoj realnoj efikasnosti. Neprestano prebivanje misionara pod eparhijalnim arhijerejom dozvoljava da se planiraju dugoročni programi.

Posebna pažnja u radu misionarskih stanova udeljuje se programima prosvećivanja u teškodostupnim regionima.

Kao jedan od metoda delatnosti u okvirima misionarskih stanova može se smatrati misija u transportu. Za njeno uspešno ostvarenje zahteva se:

– besplatno deljenje misionarske literature u okviru auto-, avio-, vodenog i železničkog transporta (na daljim linijama).

– izgradnja kapela i hramova na stanicama, aerodromima, na rečnim i morskim pristaništima

– privlačenje za propoved Blage vesti posebno pripremljenih mirjana

– ostvarenje misionarske katehizatorske delatnosti među personalom u sistemu transporta.

Mogućnosti transporta treba koristiti i za rešenje drugog misionarskog zadatka. Misija Crkve treba da se rasprostrani ne samo u metropolama, već i u teško dostupnim regionima. Da bi nosila Blagovest „sve do kraja zemlje“ (Dela ap. 1:8) misiji je potrebna mobilnost. Neophodno je koristiti sve savremene vidove transporta što je posebno važno za udaljene regione (hramove-automobile, hramove-brodove, hramove-vagone, hramove-šatore, itd).

3.4. Misija među mladima

Misionarski rad pretpostavlja postojanje misionarske svesti u parohijama koje imaju dobre uslove za ostvarenje stvaralačkih ustremljenja i potreba pravoslavne omladine, što pretpostavlja ne samo uzajamno opštenje samo u hramu, već i u vreme van služenja. Za ovo mogu da se koriste dečiji kampovi, putovanja, poklonička putovanja, grupe za pomoć nemoćnim članovima parohija i mnogi drugi oblici delatnosti. Svjatejši Patrijarh moskovski i sve Rusije Aleksej II je posebno naglasio: „Manifestacije ove vrste pobuđuju mlade da pogledaju na Crkvu drugim očima, vide u njoj ne strogog sudiju već brižnu majku. Istovremeno, zahvaljujući takvoj delatnosti, jačaju se veze sa svetovnim strukturama koje su odgovorne za vaspitanje pokoljenja koje stasava. Društvo se na delu ubeđuje u pozitivan društveni značaj Crkve“.

Za sprovođenje misije među mladima neophodno je imati u vidu sledeće osnovne smerove delatnosti:

– uključivanje u liturgijski život i ucrkvenjenje mladih ljudi koji su nedavno došli u Crkvu.

– prosvetnu delatnost koja je usmerena na formiranje pravilne predstave o hijerarhiji hrišćanskih vrednosti, stvaranje radi toga cilja savremene naučno-bogoslovske metodološke baze.

– privlačenje mladih hrišćanskom služenju (fizička pomoć u manastirima i hramovima, rad u dečijim kampovima, pomoć ratnim veteranima, nemožnim ljudima, prepiska sa zatvorenicima, itd.).

– stvaranje otvorene hrišćanske sociokulturne sredine za mlade.

– organizacija specijalizovane pomoći mladim ljudima koji su u teškoj životnoj situaciji ili imaju različite vrste zavisnosti (na primer, telefonska služba za savetovavanje, individualni lični razgovori, internet-forumi sa mogućnošću postavljanja pitanja katehizatoru ili svešteniku, konsultacije pravoslavnog psihologa, programi za rehabilitaciju ljudi koji su stradaju od alkoholne i narkotičke zavisnosti, kao i bivših članova destruktivnih sekti).

– osmišljeno korišćenje savremenih oblika stvaralaštva u misionarskoj delatnosti među mladima: muzike, literature, umetnosti, slikarstva, itd.

Pri izboru najefikasnijih sredstava rada sa mladima treba uzeti u obzir njihovu društvenu usmerenost, stepen religiozne informisanosti i sposobnost da se primi pravoslavno učenje koje se predaje. Neophodna je stvaralačka primerna najrazlličitijih metoda duhovnog prosvećivanja. Danas postoji sledeće tipologizacija mladih.

1. Ucrkvenjena omladina, koja se razlikuje po stepenu društvene aktivnosti i po nivou osvešćenja svog mesta u Crkvi. Za ovu grupu je neophodno primenjivati različite forme učešća u crkvenom i društvenom služenju, uklanjati barijeru u crkvenoj svesti (distancu između klira i mirjana, bojazan inicijative i odgovornosti) koje stvaraju prepreku za tako učestvovanje. Neophodno je pomoći pojavi i realizaciji inicijative mladih, pobuđivati crkvenu omladinu za pokazivanje lične aktivnosti.

2. Neofiti, koji su nedavno prišli pravoslavnoj veri, još uvek malo upoznati sa osnovama Pravoslavlja i koji često precenjuju svoju kompetentnost u različitim pitanjima crkvenog života. Odgovarajući metod rada u ovoj sredini je katehizacija zasnovana na tradicijama crkvenog prosvećivanja, kao i uključivanje u praktičnu delatnost zajednice pod rukovodstvom ucrkvenjenih ljudi.

3. Neucrkvenjena omladina koja se u celini pozitivno odnosi prema Pravoslavlju. Najsvrsishodnije u radu sa ovom grupom mladih je privlačenje mladih ljudi na različite forme stvaralačke aktivnosti koje ne protivreče pravoslavnoj duhovnosti.

4. Mladi koji su izabrali druge hrišćanske konfesije ili druge tradicionalne religije, ali su sačuvali uvažavanje prema Pravoslavlju i ne odriču mogućnost dijaloga sa pravoslavnima. Najefikasniji metod uzajamnog delovanja sa predstavnicima ove grupe predstavlja razrađivanje i ostvarenje obrazovnih i kulturnih programa koji imaju prosvetnu dimenziju (na primer, seminari po pitanjima ekologije ili suprotstavljanja narkomaniji, itd.)

5. Neucrkvenjena omladina koja ima ravnodušan odnos prema Pravoslavlju ili prema religioznom životu uopšte. Ovo je najmnogobrojnija i zato, najvažnija grupa neucrkvenjene omladine. U zavisnosti koliko će efikasan rad Crkve biti upravo na ovom grupom može se suditi o rezultatima misije među mladima. Za uspešan rad sa ovom grupom. Za uspešan rad sa ovom grupom neophodno je, pre svega, rušenje pogrešnih stereotipa o Crkvi i duhovnom životu, kao i formiranje novih predstava koje stvaraju motivaciju za pozitivan duhovni razvoj. Temeljni principi u opštenju sa takvom omladinom je iskrenost, otvorenost i trpljenje: nenametanje spoljašnjih formi Pravoslavlja, već pripremanje tla za svesno ucrkvenjenje. Forme rada sa ovom grupom mogu biti različite; one treba da budu normalne za savremenu omladinu, ali pri tom – ispunjene hrišćanskim sadržajem.

6. Omladina, negativno raspoložena prema Crkvi. U radu sa ovakvim ljudima, pre svega i najbolje je voditi dijalog u duhu ljubavi i nade na pomoć Božiju, jer Bog „hoće da se svi ljudi spasu i da dođu u poznanje istine“ (1 Tim. 2:4).

3.5. Misionarska parohija

Način delanja i sam oblike savremene crkvene parohije treba maksimalno da bude prilagođen misionarskim potrebama, polazeći iz interesa misije Crkve.

Parohija koja je potvrdila svoju sposobnost (po nivou pripremljenosti i praktičnim rezultatima) da se bavi misionarskom delatnošću stalno i sa plodovima, zadobija status misionarske parohije.

Glavne osobenosti misionarske parohije su:

1. Njen glavni cilj je – ostvarenje misionarske delatnosti na teritoriji njene pastirske odgovornosti.

2. Poželjno je da sveštenstvo te parohije poznaje bogoslovlje misije i stekne praktično iskustvo misionarenja.

3. Korisno bi bilo da misionari imaju ili da steknu visoko obrazovanje.

4. Parohijski aktiv konkretne parohije bi trebalo da se sastoji iz parohijana koji aktivno učestvuju u misionarskoj delatnosti, poznaju probleme i potrebe savremene misije.

5. Parohija je u obavezi da se bavi socijalnim služenjem.

6. U misionarskoj parohiji neophodno je formirati institut misionarskih katehizatora. Misionarsko služenje mirjana neophodno je iskoordinisati po različitim aspektima rada u saglasnosti sa obrazovanjem i profesionalnim navikama konkretnog misionara.

7. U parohiji bogosluženja pre svega treba da imaju misionarsku usmerenost.

8. Poželjno je da misionarska parohija sa blagoslovom eparhijalnog Arhijereja stalno podržava kontakt u metodološkoj oblasti sa Misionarskim odeljenjem Moskovske patrijaršije.

3.6. Misionarsko služenje hrišćana u svetu

U cilju rasprostranjivanja misija u svim oblastima društva neophodno je:

– privlačiti mirjane aktivnom crkvenom radu posredstom ispunjavanja konkretnih misionarskih zadataka.

– pomagati u popunjavanju školskih i javnih biblioteka crkvenim knjigama misionarskog sadržaja, koristiti mrežu biblioteku za stvaranje misionarskih prosvetnih centara u njima i sprovođenja tematskih izložbi, posvećenih važnim događajima crkvenog života.

– orijentisati mirjane na posebni vid misionarske delatnosti usmerene na crkveno prisustvo na internetu.

– podsticati opštenje mirjana u vreme van bogosluženja, posebno preko održavanja skupova i zajedničkih trpeza nakon vršenja bogosluženja pre svega radi razmatranja pitanja duhovnog i crkvenog života.

– nalaziti tačke dodira sa različitim uzrasnim slojevima stanovništva pomoću organizacije manifestacije koje su dostupne za sve: klubova, letnjih kampova, putovanja.

– voditi prosvetiteljski rad sa grupama socijalnog rizika (ljudi zavisnih od narkotika, HIV inficiranih, beskućnika i dr.).

– ostvariti misionarsku, katehizatorsku, bogoslovsku pripremu svetovnih predavača, lekara, psihologa, pravnika, ekonomista, vojnih lica, umetnika i naučnika radi širenja polja misionarskog služenja.

Od drevnih vremena posebno važna uloga je uloga žene u pravoslavnom sveočanstvu(Rim. 16, 1-15; Flp. 4, 2-3; Kol. 4, 15; 1 Kor. 11, 5; 1 Tim. 5, 16). Crkva priziva ženu na ispunjenje zadataka u vezi sa duhovnim prosvećivanjem ljudi. Danas se propoved Jevanđelja ostvaruje u uslovima „post-hrišćanske“ civilizacije koja je odbacila brigu Crkve, negativno se odnosi prema hrišćanskim vrednostima, izopačeno ih shvata. Neophodno je da se hrišćansko svedočanstvo kćeri Crkve nastavi, širi, jača i bude dostupno za sve ljude koji iskreno traže Boga. To služenje može biti i individualno, i formirano kao pravoslavno misionarsko sestrinstvo.

Misionarsko služenje žena ima niz specifičnih osobenosti koje potiču iz posebne uloge žene u porodici i druđtvu. U vezi sa tim kao na najperspektivnije smerove misionarskog rada žena može se ukazati na:

1. Stvaranje specijalizovanih dobrotvornih institucija po primeru Marto-Marijinske obitelji koju je osnovala prepodobnomučenica Jelisaveta.

2. Služenje u bolnicama (posebno u porodiličitima i ginekološkim odeljenjima) radi donošenja propovedi reči Božije i utehe onih koji stradaju.

3. Vaspitno-prosvetno služenje u vrtićima i internatima.

4. Služenje u zatvorima za žene sa ciljem učenja zatvorenica osnovama veroučenja.

3.7. Misionarsko bogosluženje

Svjatejši Patrijarh moskovski i sve Rusije Aleksej II je na izlaganju na eparhijalnom sabranju sveštenstva moskovske eparhije 2004. godine primetio: „govoreći o primanju bogoslužbene ili pastirske tradicije ne treba zaboravljati da sledovanje Predanju ne predstavlja mehaničko kopiranje spoljašnjih formi, već živo osmišljavanje i stvaralačko pretvaranje u život prenetog iskustva… Praktični zaključak iz rečenog može biti samo jedan: ne treba da postoji ni samovolja, ni samoobmana. U svemu treba da postoji razumna disciplina i dobro uređena sloboda“.

Bogosluženje Crkve po svojoj prirodi uvek nosi misionarski karakter, zapečaćen u svetim službama koje čuva Crkva. Liturgijske molitve za oglašenesvedoči o tome da Crkva prostire svoju ljubav i na one koji još uvek žive van punoće opštenja sa Bogom i Crkvom. A bogoslužbena propoved koja nosi egzegetski karakter, predstavlja posebnu formu ostvarenja veroučiteljne brige Crkve o svojoj pastvi.

Svakom članu hrišćanske zajednice potrebno je istinsko učešće u liturgijskom životu. Napregnuti duhovni život u sebe usključuje neprestano samoispitivanje, sledovanje Hristovim zapovestima, istinsko pokajanje, uzdržanje, stremljenje ka svesnom jedinstvu duha, vere i dela.

U Odluci Arhijerejskog Sabora 1994. godine: „O Pravoslavnoj misiji u savremenom svetu“ zapisano je: „Sabor smatra izuzetno važnim duboko izučavanje pitanja obnove misionarskog delovanja pravoslavnog bogosluženja“ i vidi „krajnju neophodnost razvoja praktičnih crkvenih napora“ u tom smeru da učini dostupnijim razumevanju ljudi smisao službi i bogoslužbenih tekstova.

Radi olakšanja ulaska i prebivanja neucrkvenjenog čoveka u Crkvi svrsishodno je da se parohijama, sa blagoslovom episkopata, ostavi pravo sprovođenja posebnih misionarskih bogosluženjau koje bi bili uneseni elementi katehizacije:

1. Bogosluženje bez narušavanja njegove celosti i molitvenog raspoloženja verujućih u neophodnim slučajevima biva praćeno bogoslovskim komentarima ili posredstvom rasprostranjivanja brošura sa objašnjenjem smisla bogosluženja i molitava. Takva katehizacija je takođe neophodna pri služenju svake Tajne i obreda.

2. Za vreme služenja Božije Liturgije, propoved može da se izgovara neposredno nakon čitanja Jevanđelja i treba da nosi, pre svega, egzegetski karakter. Ako je neophodno, Sveto Pismo može da bude čitano na nacionalnom jeziku naroda koji se prosvećuje ili na ruskom jeziku sa bogoslovskim komentarima.

3. Za vršenje misionarskih bogosluženja u naseljenim mestima koja nemaju hram, dopustivo je korišćenje u vidu oltara svakog prilagođenog prostora, čak i šatora. Na mestu vršenja takvog bogosluženja korisno je podići poklonički krst pred kojim bi verni mogli da se mole.

4. Glavni zadatak služenja misionarskih bogosluženja predstavlja približavanje liturgijske kulture Pravoslavlje razumevanju naših savremenika. U zavisnosti od stepena ucrkvenjenosti članova parohijske zajednice poželjno je da se ostvare programi liturgijske obuke kako odraslih, tako i dece.

3.8. Perspektivni smerovi misionarskog služenja

Među najperspektivnijim smerovima savremenog misionarskog služenja Crkve treba izdvojiti:

– sakupljanje nakupljenog iskustva misionarske delatnosti sa ciljem njegove analize i dalje primene.

– širenje pozitivnog iskustva misionarske delatnosti nakupljene u različitim eparhijama (korišćenje rečnog prevoza, vozova, autobusa, stvaranje grupa za putovanja, rad sa pedagozima, bibliotekama, održavanje litija).

– jačanje misionarske usmerenosti u naučno-vaspitnom procesu duhovnih škola: usavršavanje predavanja misiologije i grana povezanih sa njom, učešće vaspitanika u misionarsko-katehizatorskoj praksi.

– podrška na opštecrkvenom nivou misionara koje nose svoje služenje u udaljenim eparhijama.

– stvaranje posebne misionarske duhovne i kulturne atmosfere u svakoj parohiji zahvaljujući kojoj bi bilo moguće suprotstavljanje negativnim uticajima iz spoljašnjeg sveta.

– podsticanje druženja ljudi van bogosluženja, pre svega, kroz okupljanja i zajedničke trpeze parohijana nakon završetka bogosluženja sa ciljem opštenja i razmatranja nasušnih pitanja.

– razvoj misije unutar parohije od strane sveštenika.

– privlačenje mirjana aktivnoj crkvenoj delatnosti posredstvom ispunjavanja određenih misionarskih zadataka i učešća u socijalnom služenju.

– široka primena različitih jezika u misionarskoj propovedi: od uzvišenog hramovnog liturgijskog sloga do reči koja je razumljiva deci, mladima, vojnicima, državnim službenicima, naučnicima i umetnicima – po reči apostola Pavla: „svima sam bio sve, da kako god neke spasem“ (1 Kor. 9:22).

– obnova prakse oglašenosti odraslih ljudi pred Krštenje, privlačenje na držanje procesa oglašenosti aktivnih i pripremljenih članova zajednica.

– vršenje bogosluženja i izdavanje pravoslavne literature na lokalnim jezicima, stvaranje prevodilačkih istorijsko-arhivskih komisija u eparhijama pri crkveno-bogoslovskim centrima i duhovnim školama, pažljiva bogoslovska ocena literature koja dolazi u parohiju.

– rad sa grupama socijalnog rizika.

– stvaranje okolnosti u svakoj parohiji koje bi pomogle instituciji porodice i doživljaju porodičnog života kao crkvenog služenja.

– razvoj svih prihvatljivih (koje ne protivreče pravoslavnom moralu i ne krše svetskim zakonima) formi antisektaške delatnosti i razradu usmerenih misionarskih programa za neutralizaciju prozelitizma i religioznog ekstremizma.

– stvaranje posebnih centara za socijalnu, psihološku i duhovnu rehabilitaciju bivših pripadnika sektaških organizacija (destruktivnih kultova).

Zaključak

U savremenim istorijsko-kulturnim i socijalno-političkim realnostima XXI veka misionari nose Blagu vest ljudima koji još uvek nisu svesni potrebe za Crkvom. Ti ljudi su izuzetno različiti po svom životnom iskustvu, uzrastu, obrazovanju, interesima, profesijama. U međusobnim odnosima sa ljudima misionar mora da pamti da on nije propagandista i agitator, već saradnik Duha Svetoga, blagovesnik Reči Božije (1 Kor.3:9).

Zahvaljujući Bogu za blagodatnu mogućnost da ostvari misionarsko delo u savremenim uslovima, pravoslavni misionar u svom srcu uvek mora da nosi apostolske reči: „I ako imam dar proroštva i znam sve tajne i sve znanje, i ako imam svu vjeru da i gore premještam, a ljubavi nemam, ništa sam“ (1 Kor. 13:2).

---

NAPOMENE:

1. U ovom dokumentu za označavanje Jedne, Svete, Saborne i Apostolske Crkve primenjuju se, kao jednaki, termini „Vaseljenska Pravoslavna Crkva“, „Pravoslavna Crkva“, „Crkva“. Ovi termini se koriste u Koncepciji radi označavanja Ruske Pravoslavne Crkve sa primenom na teritoriji njene pastirske odgovornosti.
2. Recepcija (od latinske reči receptio – prihvatanje) predstavlja primanje i preobražaj jednih procesa u druge sa ciljem njihovog usaglašavanjem sa nečim. Crkvena recepcija kulture predstavlja usaglašavanje sredstava i metoda misionarenja sa specifičnošću različitih kultura, tradicija i običaja. Pravoslavlje gleda na kulturu kao na „socijalnu prirodu“ čoveka. Postoji misionarski strateški zadatak preosmišljavanja, preobraženja kulture naroda za njeno ucrkvenjenje, stvaranje nacionalno-crkvene kulture i sociokulturne sredine u celom društvu: „I postadoh Judejcima kao Judejac, da Judejce pridobijem; onima koji su pod zakonom kao pod zakonom, da pridobijem one koji su pod zakonom; Onima koji su bez zakona postadoh kao bez zakona, premda nisam Bogu bez zakona, nego sam u zakonu Hristovu, da pridobijem one koji su bez zakona. Slabima postadoh kao slab, da slabe pridobijem; svima sam bio sve, da kako god neke spasem. A ovo činim za jevanđelje, da budem njegov zajedničar.“ (1 Kor. 9:20-23).
3. Misionarska delatnost mora da uzme u obzir da su uslovi i oblici misije različiti u selu, gradu, vojsci, kulturnim i naučnim institucijama, hramovima koji su pri naučnim ustanovama, u zatvorima, itd.
4. Posebno je neophodno naglasiti kanonsku nedopustivost u uobičajenim slučajevima Krštenja odraslih ljudi i mladih bez prethodne prave katehizacije (Krštenje bez oglašenja zabranjuje se 78-im pravilom Šestog Vaseljenskog Sabora i 46-im pravilom Laodikijskog Sabora). Naravno, niko ne treba da stavlja na ljude „bremena teška za nošenje“ (Lk. 11:46), ali teško da je korisno krstiti „na prvi zahtev“ čoveka koji ne želi više da se potrudi radi Boga i svesnog, odgovornog stupanja u Crkvu.
5. Pod prozelitizmom se podrazumeva svaki direktni ili indirektni pokušaj delovanja na religioznost čoveka drugog veroispovedanja sa ciljem privlačenja na odstupanje od vere kroz neki „mamac“, putem obmane ili skrivanja istine, korišćenja neiskustva i neznanja ličnosti, potrebe, itd. Prozelitizam se razlikuje od misionarenja narušavanjem duhovno-moralnih zakona i normi, između ostalog, i slobode ljudske volje.
6. Misionarsku praksu za vreme letnjih odmora učenici mogu da sprovode na parohijama i u manastirima sa bogatim misionarskim iskustvom, kao i na parohijama iz kojih su i poslati na školovanje. Sem toga, za učenike duhovnih škola treba razmotriti i mogućnost da nose praktično misionarsko poslušanje, pre svega u naučnim institucijama, bolnicama, internatima za decu, stare i invalide. Ako u eparhiji postoji eparhijalni misionar onda praksu treba obaviti pod njegovim rukovodstvom.
7. U istoriji misije Ruske Pravoslavne Crkve važnu ulogu je imalo iskustvo stvaranja misionarskih stanova na Altaju od strane prepodobnog Makarija Gluhareva. Istorijski misionarski stanovi na teritoriji Ruske imperije koji su se organizovali „sa ciljem pravilnog postavljanja dela misije“ od druge četvrtine XIX veka sastojali su se, kao po pravilu, ili iz kompleksa kompaktno raspoređenih zgrada sa mestom za bogosluženje, ili iz nekoliko sela sa crkvama, kapelama i školama. Na njih se postavljao široki kompleks misionarskih zadataka – propoved, kulturno-prosvetna delatnost i dobrotvorni rad.